Twój pies lub kot ciągle się drapie? To może być alergia pokarmowa!

Nieustanne drapanie, wylizywanie łap, nawracające problemy z uszami – brzmi znajomo? To mogą być objawy alergii pokarmowej, która jest jednym z najczęstszych problemów dermatologicznych u naszych czworonogów. Czasem przyczyna cierpienia Twojego pupila kryje się w jego misce.

Ten przewodnik pomoże Ci zrozumieć, czym jest alergia pokarmowa, jak ją rozpoznać i, co najważniejsze, jak skutecznie zdiagnozować, by przynieść ulgę Twojemu zwierzakowi.

Alergia czy nietolerancja? Poznaj kluczową różnicę

Często mylimy te dwa pojęcia, a działają zupełnie inaczej.

• Nietolerancja pokarmowa: To problem czysto trawienny. Organizm zwierzaka po prostu nie radzi sobie z trawieniem jakiegoś składnika. Reakcja jest lokalna (w jelitach) i nie angażuje układu odpornościowego.

Typowe objawy: biegunki, wymioty, luźny kał, gazy o bardzo nieprzyjemnym zapachu.

• Alergia pokarmowa: To prawdziwa wojna wewnątrz organizmu. Układ odpornościowy błędnie rozpoznaje dany składnik (najczęściej białko) jako wroga i uruchamia pełną reakcję obronną w całym ciele.

Typowe objawy: dotyczą głównie skóry i są praktycznie identyczne jak w przypadku alergii na pyłki (atopii).

Jak rozpoznać objawy alergii pokarmowej?

Najważniejszym i najbardziej dokuczliwym objawem jest bardzo silny świąd. Zwierzak nie może przestać się drapać, lizać, wygryzać sierści czy ocierać o meble.

Objawy u psów:

• Nawracające zapalenie uszu: To jeden z najczęstszych sygnałów! Uszy stają się czerwone, opuchnięte, swędzące i produkują więcej woskowiny. Nieleczone prowadzi do bolesnych infekcji.
• Zmiany skórne: Zaczerwienienie i świąd, zwłaszcza w okolicy łap (intensywne wylizywanie), pachwin, pyska i brzucha. Z czasem mogą pojawić się krostki i wyłysienia.
• Czyraczyca międzypalcowa: Bolesne, ropne stany zapalne między palcami.

Objawy u kotów:

U kotów objawy bywają bardziej zróżnicowane.

• Ranki i zadrapania na głowie i szyi: Kot tak intensywnie się drapie, że sam się kaleczy. Rany, choć wyglądają groźnie, zwykle dobrze się goją.
• Intensywne wylizywanie sierści: Prowadzi do powstawania symetrycznych wyłysień, najczęściej na brzuchu i bokach ciała. Niektóre koty robią to w ukryciu.
• Wylizywanie brzucha: Może być objawem alergii, ale także problemów z pęcherzem czy stresu.

Co najczęściej uczula nasze zwierzaki?

Warto wiedzieć, że uczulić może każde białko, nawet takie, którego zwierzak nigdy wcześniej nie jadł. Rozmawiając z weterynarzem, skupiaj się na źródłach białka w karmie, a nie na jej marce.

• Najczęstsze alergeny u psów: wołowina, wieprzowina, kurczak, nabiał, jajka, soja.
• Najczęstsze alergeny u kotów: wołowina, wieprzowina, ryby (bardzo silny alergen), kurczak, nabiał.

Jak sprawdzić, na co uczulony jest mój pupil? Złoty standard: dieta eliminacyjna

Uwaga: testy alergiczne z krwi są niewiarygodne w diagnostyce alergii pokarmowej. Ich skuteczność jest bardzo niska i często dają fałszywe wyniki.

Jedyną metodą o potwierdzonej skuteczności jest dieta eliminacyjna. Polega na podawaniu zwierzakowi przez określony czas karmy opartej na składnikach, z którymi nie miał wcześniej do czynienia. Robi się to na dwa sposoby:

1. Karma z nowym źródłem białka: np. konina, królik, owady.
2. Karma hydrolizowana: To specjalistyczna karma weterynaryjna, w której białko jest "pocięte" na tak małe cząsteczki, że układ odpornościowy ich nie zauważa i nie reaguje.

Najważniejsze zasady diety eliminacyjnej:

• Czas trwania: Musi być przestrzegana minimum przez 6-8 tygodni, a najlepiej przez 12. Dopiero po około 4-6 tygodniach organizm "oczyszcza się" z przeciwciał i skóra ma szansę się wygoić.
• Absolutna dyscyplina: To najważniejszy punkt. W tym czasie zwierzak nie może dostać NICZEGO innego do jedzenia – żadnych smakołyków, gryzaków, resztek ze stołu, a nawet smakowych leków czy suplementów. Jeden błąd niweczy cały wysiłek!
• Wybór karmy: Zawsze wybieraj weterynaryjne diety hydrolizowane. Karmy komercyjne "hipoalergiczne" często nie spełniają rygorystycznych norm.
• Stopniowe przejście: Nową karmę wprowadzaj przez około 7 dni, stopniowo mieszając ją ze starą.

Potwierdzenie diagnozy: test prowokacji

Gdy po kilku tygodniach diety objawy ustąpią, czas na ostateczny test. Aby potwierdzić alergię, należy świadomie podać zwierzakowi jeden, konkretny, podejrzany alergen (np. czyste, gotowane mięso wołowe) i obserwować go przez 14 dni. Jeśli świąd lub inne objawy powrócą – mamy winowajcę!

Fakty i mity o alergiach i diecie

• Mit: "Częsta zmiana karmy jest dobra."
  Fakt: To ogromnie utrudnia znalezienie przyczyny problemu. Im mniej składników jadł zwierzak, tym łatwiej dobrać dietę eliminacyjną.
• Mit: "Cuchnące gazy to cecha mojego psa."
  Fakt: To objaw problemów zdrowotnych, najczęściej związanych z jelitami lub źle dobraną dietą.
• Mit: "Dieta hydrolizowana jest niezdrowa na dłuższą metę."
  Fakt: Nowoczesne diety weterynaryjne są w pełni zbilansowane i bezpieczne, nawet przy długotrwałym stosowaniu.

Mit: "Mój kot nie potrzebuje węglowodanów."
Fakt: Koty potrzebują ich w diecie. Karmy oparte wyłącznie na białku mogą prowadzić do niedoborów i poważnych problemów zdrowotnych.

Zapraszamy na spotkanie online z dr n. wet. Agnieszką Cekierą, ekspertką z zakresu dermatologii i alergologii weterynaryjnej.

Podczas spotkania dowiesz się m.in.:

• jakie są objawy alergii pokarmowej u psów i kotów, 
• czym jest (a czym nie jest) dieta hipoalergiczna, 
• dlaczego nie każda „karma dla alergika” rzeczywiście się dla niego nadaje, 
• jak uniknąć najczęstszych błędów, które utrudniają postawienie prawidłowej diagnozy, 
• jak wspierać zdrowie alergika.

Naszą ekspertką jest dr n. wet. Agnieszka Cekiera - przewodnicząca Sekcji Dermatologii Polskiego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt, wykładowczyni akademicka oraz autorka licznych publikacji naukowych i szkoleń z zakresu dermatologii i alergologii weterynaryjnej, która szczegółowo omówi temat alergii pokarmowych u psów i kotów. Dr Agnieszka Cekiera na co dzień przyjmuje pacjentów w Klinice Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.

WOLISZ CZYTAĆ? 

Poniżej przedstawiamy streszczenie webinaru "Alergie pokarmowe u psów i kotów - niezbędnik świadomego opiekuna"

Alergie pokarmowe u psów i kotów: Kluczowe informacje dla świadomego opiekuna

Czym różni się alergia od nietolerancji pokarmowej?

• Nietolerancja pokarmowa to reakcja lokalna, która nie angażuje układu odpornościowego. Objawy ograniczają się głównie do układu pokarmowego, takie jak:
• Biegunka, wymioty
• Rozwolnienia, luźniejszy kał, śluz w kale
• Zwiększona objętość lub częstotliwość defekacji
• Gazy o bardzo nieprzyjemnym zapachu i zwiększonej częstotliwości – są problemem zdrowotnym, a nie "cechą osobniczą".
• Alergia pokarmowa to reakcja alergiczna angażująca cały układ immunologiczny. Objawy mogą być zarówno skórne (najczęściej), jak i towarzyszyć im mogą dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Objawy alergii pokarmowej – identyczne jak w atopowym zapaleniu skóry Należy pamiętać, że objawy alergii pokarmowej są identyczne z objawami atopowego zapalenia skóry, co uniemożliwia rozróżnienie ich wyłącznie na podstawie wyglądu zmian. W obu przypadkach kluczowym objawem jest silny świąd (drapanie, lizanie, ocieranie, wygryzanie).

• U psów najczęściej obserwuje się:
• Zapalenie uszu, początkowo rumieniowo-woszczynowe (zaczerwienienie, obrzęk, świąd), które nieleczone może prowadzić do nadkażeń bakteryjnych lub drożdżakowych.
• Zapalenie skóry objawiające się rumieniem i świądem, a następnie grudkami, krostami, ubytkami włosów, zwłaszcza w okolicy łap (wylizywanie).
• W zaawansowanych przypadkach może pojawić się czyraczyca (głębokie, ropne zapalenie skóry z obrzękiem i bolesnością), często w przestrzeniach międzypalcowych.
• U kotów objawy są bardziej zróżnicowane i mogą należeć do tzw. zespołów objawów dermatologicznych:
• Zespół gilotynowy: zmiany skórne ze świądem zlokalizowane w okolicy szyi i głowy, często z samookaleczeniami. Pomimo groźnego wyglądu, rany te dobrze się goją.
• Wylizywanie/wygryzanie sierści: Koty mogą być "skrytolizaczami" (wylizują się w ukryciu) lub "ekshibicjonistami" (robią to otwarcie). Zmiany mogą pojawić się bardzo szybko, ze względu na strukturę kociego języka.
• Wylizywanie brzucha – może świadczyć o alergii, ale również o innych problemach, takich jak zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zapalenie pęcherza czy problemy behawioralne.

Najczęstsze alergeny pokarmowe Każde białko może uczulać, nawet takie, z którym zwierzę wcześniej nie miało kontaktu.

• U psów: Wołowina, wieprzowina (najczęściej), kurczak (często podawany, stąd wysoka pozycja w statystykach, choć nie jest najsilniejszym alergenem), produkty mleczne, jajka, soja, a nawet ziemniaki.
• U kotów: Wołowina, wieprzowina, białko ryb (najsilniejsze alergeny), kurczak, produkty mleczne, jajka. Ważne jest, aby podczas wywiadu weterynaryjnego skupiać się na źródle białka i węglowodanów w karmie, a nie na marce producenta.

Diagnostyka alergii pokarmowej: Tylko dieta eliminacyjna!

• Testy alergiczne z krwi są niewiarygodne (skuteczność poniżej 50%), dają wyniki fałszywie dodatnie i ujemne, nie uwzględniają reakcji krzyżowych i nie mogą służyć do diagnostyki alergii pokarmowej.
• Jedyną uznaną na świecie metodą diagnostyki jest dieta eliminacyjna. Polega ona na:
• Wyborze nowego źródła białka i węglowodanów, z którymi zwierzę nigdy wcześniej nie miało do czynienia. Częste zmiany karm utrudniają ten proces.
• Zastosowaniu diety hydrolizowanej, w której białka są rozłożone na tak małe cząsteczki (mierzone w kilodaltonach), że organizm nie rozpoznaje ich jako alergen.
• Zasady diety eliminacyjnej:
• Musi być przestrzegana ściśle przez minimum 6-8 tygodni (a najlepiej 12 tygodni). Przeciwciała znikają z krwi po około 4-6 tygodniach, dopiero wtedy skóra ma szansę się zagoić.
• Przejście na nową karmę powinno być stopniowe, trwać około 7 dni, a "dzień 0" diety liczy się od momentu podawania wyłącznie nowej karmy.
• Rodzaj diety (sucha, mokra, gotowana, z nowym białkiem lub hydrolizat) musi być dobrany indywidualnie do potrzeb pacjenta (np. z chorobami współistniejącymi).
• Absolutny zakaz podawania jakichkolwiek innych pokarmów, smakołyków, a nawet smakowych leków czy suplementów. Koty wychodzące polujące na myszy czy ptaki również fałszują dietę.
• Wybieraj wyłącznie weterynaryjne diety hydrolizowane! Karmy komercyjne "hypoalergiczne" często mają niewystarczająco małe cząsteczki białka lub niski procent białka hydrolizowanego. Diety weterynaryjne są dokładnie przebadane pod kątem strawności, przyswajalności i kaloryczności oraz są pełnowartościowe i zbilansowane.
• Próba prowokacji: Po uzyskaniu poprawy na diecie eliminacyjnej, aby potwierdzić alergię, należy ponownie podać podejrzany alergen (np. gotowane, czyste mięso wołowe, a nie całą karmę). Nawrót objawów klinicznych (szukamy początkowych, łagodnych objawów) potwierdza uczulenie. Każde białko należy sprawdzać przynajmniej przez 14 dni, ze względu na możliwość wystąpienia opóźnionych reakcji.

Ważne wskazówki i obalanie mitów:

• Częste zmiany karmy utrudniają diagnostykę i dobór odpowiedniego pokarmu.
• Gazy o nieprzyjemnym zapachu to problem zdrowotny, nie cecha.
• Koty potrzebują węglowodanów w ograniczonej ilości. Karmy bezzbożowe lub wyłącznie białkowe mogą prowadzić do niedoborów i problemów zdrowotnych (np. niewydolność serca u psów). Dieta BARF wymaga ścisłego bilansowania przez dietetyka.
• Krótkotrwałe stosowanie diet hydrolizowanych (np. 2 miesiące) nie spowoduje niedoborów ani cukrzycy.
• Jeśli zwierzę źle reaguje na każdą karmę komercyjną, najpierw należy zbadać stan jelit i wykluczyć dysbiozę, zanim przypiszemy problem konkretnemu składnikowi karmy.
• Diety hydrolizowane są również skuteczne w leczeniu zaburzeń żołądkowo-jelitowych (enteropatie, IBD, problemy z wchłanianiem) dzięki lepszej strawności.

O ofercie Virbac Polska Firma Virbac Polska oferowała 10% rabatu na produkty z kategorii "Alergia" w swoim sklepie internetowym store.pl.virbac.com dla uczestników webinaru. Ich karmy hydrolizowane są opracowane zgodnie z filozofią High-Protein, Low-Carbohydrate i charakteryzują się najniższą zawartością węglowodanów oraz najwyższą zawartością białka pochodzenia zwierzęcego na rynku. Virbac jest firmą farmaceutyczną z ponad 50-letnim doświadczeniem.

Zachęcamy do obejrzenia pełnego nagrania webinaru, które jest dostępne na kanale YouTube Virbac Polska. W przyszłości planowane są kolejne webinary, m.in. na temat alergii środowiskowych u psów i kotów.